Bệnh liken phẳng: dùng thuốc như thế nào?

Linken phẳng ít gây hại sức khỏe nhưng gây ngứa ngáy khó chịu, để lại các tổn thương không có lợi về thẩm mỹ. Nếu chữa kiên trì, bệnh cũng có thể ổn đinh trong một thời gian khá dài.

Vài điểm về bệnh

Bệnh có biểu hiện dễ nhận thấy: có những nốt sần đẹt, thường là màu tím (có khi màu hồng, nâu) hình đa giác, có giới hạn rõ, bề mặt sần, có khi hơi trũng và có vảy dính. Các sần liên kết lại thành những mảng rộng, tròn hay bầu dục, hoặc ngoằn ngoèo. Nhìn bằng kính lúp hay bằng mắt thường thật kỹ vào bề mặt thương tổn, sẽ thấy những vạch ngang dọc, tạo thành mạng lưới. Thương tổn có thể ở mọi vị trí nhưng hay gặp là mặt trước cổ tay, cẳng tay, mặt trước cẳng chân, vùng thắt lưng, không mấy khi thấy ở lòng bàn chân, bàn tay. Cũng có một số người bị liken phẳng nhưng thương tổn lại ở niêm mạc, nhiều khi thương tổn ở miệng mà không có các thương tổn trên da. Dưới đây là một số loại thuốc để điều trị chứng bệnh này.

Các loại thuốc bôi

Với liken phẳng có tổn thương trên da thường dùng các thuốc sau:

Acid salicylic: thuốc mỡ có 3-5% hay 10% acid salicylic trong vaselin. Acid salicylic là chất tiêu sừng mạnh (keratolytic) sẽ làm tiêu lớp thượng bì có tăng sừng dày, lớp hạt và tăng gai, làm cho da mỏng đi. Khi bôi lên da sẽ thấy các tổn thương bong ra từng mảng. Nên bôi mỗi ngày 2 - 3 lần.

Áp tuyết nitơ lỏng hay carbonic lỏng: những chất này khi ở nhiệt độ nhất định sẽ hóa lỏng. Dùng que bông, tẩm các chất lỏng này, bôi lên da. Các chất lỏng này sẽ làm cho da mỏng ra, đỡ thương tổn, đỡ ngứa cảm thấy dễ chịu. Khi liken phẳng thể khu trú dai dẳng thì cho dùng loại nitơ hay carbonic lỏng. Thật ra, các chất này không phải là đắt, khó kiếm nhưng vì phải dùng nhiệt độ khá thấp để hóa lỏng, nên chỉ có ở các tuyến trung ương. Do đó, phải tới các bệnh viện này để bôi, khoảng 3 ngày hay một tuần một lần. Khi bôi phải áp bông chứa chất này lên da cho thuốc thấm, như thế mới có hiệu quả, dù hơi buốt.

Bôi kem corticoid: thường dùng là kem clobap propionat 0,05%. Kem này chống dị ứng nên chống ngứa. Tuy dùng ngoài, hầu hết người bệnh đều dung nạp tốt, song kem cũng có một số độc tính do bản chất corticoid. Nên tránh dùng dài ngày, kể cả khi không băng kín. Khi bôi rồi băng kín thì dễ bị nhiễm độc hơn (như khi bôi cho trẻ, rồi quấn tã lót chật). Không bôi lên chổ tổn thương bị trầy xước (sợ clobabap ngấm vào bên trong). Không làm dây lên mắt (do bôi thuốc xong, để tay còn thuốc đụng vào mắt). Nếu không tránh các điều trên, clobap có thể gây các tác dụng phụ, trong đó tác dụng phụ nặng nhất là ức chế tuyến thựơng thận. Chỉ nên bôi cách mỗi ngày một lần, mỗi tuần không nên bôi quá 50 gam mỡ clobap. Nếu phát hiện một vài biểu hiện của nhiễm độc phải ngừng dùng ngay. Khi đã giảm nhiều hay hết ngứa thì nên ngừng thuốc.

Khi bị bệnh hay khi chữa liken phẳng thường gây ngứa. Dùng kem chống ngứa là rất cần thiết. Không nên dùng tay hay các vật khô ráp chà xát cho đã ngứa. Làm như vậy liken phẳng sẽ gây ra các tổn thương (làm mất tính thẩm mỹ) và lan rộng ra, càng khó chữa hơn.

Lưu ý: sau khi bôi một thuốc xong phải rửa sạch thuốc, lau khô rồi mới bôi xen kẽ thuốc khác. Nếu không, thuốc sẽ tương tác với nhau gây hỏng hoặc không bôi được.

Với liken phẳng, có tổn thương niêm mạc miệng: bôi vitamin A acid (hay còn gọi là retinoic acid 1% - biệt dược aberel). Cần tránh dùng với cồn, tránh ăn uống ngay sau khi dùng (làm cho thuốc trôi vào bên trong), không bôi lên chỗ có xây xước, tránh dây thuốc vào mắt.

Các loại thuốc uống

Kháng histamin: dùng để chống ngứa. Vì liken phẳng gây ngứa cả ngày nên dùng loại kháng histamin thế hệ mới (hầu như không gây ngủ), sẽ tiện cho người bệnh. Thường dùng là fexofenadin, cũng có thể dùng loratadin, cetirizin.Trong các thuốc kháng histamin thế hệ mới, có một số loại như astemisol, terfenadin có thể gây xoắn đỉnh (nhịp thất tăng cao và loạn gây tử vong) nhất là khi phối hợp với các thuốc có tiềm năng gây xoắn đỉnh như erythromycin, quinidin. Một số nước và nước ta đã cấm lưu hành nhưng cũng có một số nước còn cho dùng (không mua các loại hàng xách tay, có thể nhầm loại này).

Thuốc ngủ: nếu vì ngứa mà không ngủ được thì có thể dùng thuốc ngủ (gardenal) hay thuốc an thần, gây ngủ (diazepam) với liều thích hợp, nhưng không kéo dài.

Các thuốc khác

Do có quan niệm nấm gây dị ứng, sinh ra liken phẳng, nên một số thuốc chống nấm kết hợp với chống ngứa (như mỡ ketoconazol + corticoid) cũng được giới thiệu là thuốc dùng cho bệnh liken phẳng. Dùng các thuốc này có thể thấy giảm một số triệu chứng, nhưng không đạt hiệu quả nhanh, chắc chắn như các thuốc giới thiệu trên.

Liken phẳng là bệnh không nặng nhưng lại khó chữa khỏi, thuốc không phải là khó kiếm. Người bệnh cần chọn đúng thuốc, dùng thuốc cẩn thận (dù là thuốc dùng ngoài) đặc biệt là dùng kiên trì.

( theo suckhoedoisong)