Hiểm họa từ thuốc tăng trọng: “tạm biệt chim yến”

Gần đây, nhiều phụ nữ nông thôn miền Tây Nam bộ đồn đại với nhau về một loại thần dược giúp trẻ em ăn ngon, mau tăng cân nhưng lại không đắt tiền. Thần dược đó bà con gọi là “thuốc chim yến” vì bao bì dán bên ngoài chai thuốc có in hình hai chim yến.

“Thuốc chim yến” không rõ nguồn gốc, bên ngoài toàn chữ Trung Quốc thế này, mua cho con uống tức là hại con! Ảnh: C.T.V

Đối với khá nhiều người, có sức khoẻ đồng nghĩa phải có thân hình mập mạp. Đặc biệt với trẻ con, mặc dù đã có sự cân bằng giữa thể trọng và chiều cao nhưng một số phụ huynh vẫn muốn con mình trông tròn trịa. Thế là, dẫn đến lạm dụng các loại “thuốc làm mập” hay “thuốc tăng trọng”.

Thực chất của các thuốc tăng trọng

Thuốc dễ gây tác dụng tăng trọng trước tiên là thuốc chống viêm glucocorticoid, thường được gọi tắt là corticoid. Thuốc corticoid gồm nhiều loại: Dexamethason (thường gọi nôm na là “đề xa” hay thuốc “hột dưa” vì có dạng viên hình hạt dưa), Prednison, Prednisolon… Về phương diện chữa bệnh, corticoid là thuốc rất quý dùng để chống viêm, trị các bệnh xương khớp, các bệnh tự miễn, các bệnh dị ứng ngoài da và hệ hô hấp (biểu hiện là hen suyễn nặng), bệnh suy tuyến thượng thận, chứ không bao giờ được sử dụng làm mập. Khi uống thuốc này liên tục và kéo dài, cơ thể có vẻ mập ra và tăng trọng do một tác dụng phụ nguy hiểm của thuốc là giữ nước và chất khoáng natri trong cơ thể gây phù, rối loạn chuyển hoá lipid và làm đọng mỡ lại ở trên mặt, cổ và lưng, khiến người dùng thuốc lâu ngày sẽ béo phì, nhưng thật ra cơ thể lại bị teo cơ (các biểu hiện trong hội chứng có tên Cushing). Thuốc còn gây cảm giác thèm ăn, làm người dùng thuốc ăn ngon hơn. Ngoài ra, còn có các tác dụng phụ nguy hiểm khác như gây loãng xương, tăng huyết áp, tạo huyết khối làm nghẽn mạch, có thể gây loét dạ dày, làm giảm đề kháng của cơ thể dẫn đến dễ nhiễm trùng (như lao, nếu bị sẽ làm bệnh nặng thêm).

Loại thuốc tăng trọng thứ hai cần phải kể là Durabolin, tên biệt dược của nandrolon phenylpropionat. Đây là một dẫn chất tổng hợp tương tự hormone sinh dục nam testosterone nhưng có cấu trúc hoá học hơi khác: testosterone chủ yếu trị “yếu sinh lý” do thiếu hormone, còn Durabolin đồng hoá protein, giúp cơ thể hấp thu, biến dưỡng tốt chất đạm và vận chuyển các axít amin của chất đạm vào bên trong mô cơ, làm phát triển cơ bắp, tăng cân, tăng sức. Vì vậy, Durabolin còn gọi là thuốc steroid tăng đồng hoá (anabolic steroid, có tên steroid do cấu trúc của Durabolin có nhân hoá học là steroid, thuốc corticoid cũng thế). Thuốc được chỉ định trị chứng gầy ốm, sụt cân, mất sức sau khi bệnh nặng.

Ta thường nghe nói đến doping trong thể thao, Durabolin chính là một trong những loại doping mà vận động viên hay dùng để tăng khối cơ bắp, tăng lực nhằm đạt thành tích cao trong thi đấu (có nghĩa là phạm pháp). Dạng thuốc của Durabolin là thuốc tiêm, nhưng nhiều thuốc anabolic steroid được dùng dưới dạng uống.

Chống chỉ định của thuốc là không được dùng cho trẻ dưới 15 tuổi, phụ nữ có thai, phụ nữ còn trẻ (vì đây là dẫn chất hormone sinh dục nam). Ở một số nước châu Á như Ấn Độ, người ta đã mất rất nhiều công sức trong thời gian dài chống lại tình trạng lạm dụng, dùng bừa bãi thuốc anabolic steroid ở trẻ em nhằm làm mập. Điều đặc biệt lưu ý là thuốc anabolic steroid được liệt vào bảng chất gây nghiện thứ ba vì tính nguy hiểm của nó (thế giới xếp các chất gây nghiện vào năm bảng, bảng 1 là bảng thuốc cấm như heroin).

Hết sức cảnh giác với đông y giả mạo

Không ít người từng biết và có khi sử dụng nhầm các loại thuốc đông y giả mạo, được quảng cáo “mát huyết, trị gầy yếu, thiếu máu, biếng ăn…” Trên thực tế, các thuốc đông y giả mạo này đã được cơ quan quản lý nhà nước về dược xác định có trộn tân dược là corticoid để tạo những tác dụng trước mắt: ăn được, ngủ được, mập ra, nếu có đau nhức sẽ giảm ngay (do tác dụng giảm đau chống viêm của corticoid) khiến nhiều người cho là “thần dược”, nhưng tác hại do việc dùng lâu ngày các loại đông dược giả mạo này thì không sao lường hết.

Tóm lại, lạm dụng các thuốc trên để hy vọng mập ra, nhất là đối với trẻ em là điều hết sức nguy hiểm. Bà con nên cảnh giác, không tìm mua bất cứ thuốc gì, nhất là thuốc Trung Quốc được đồn đại là “thần dược” giúp trẻ em ăn ngon, mau tăng cân một cách lạ kỳ.

PGS.TS.DS Nguyễn Hữu Đức - Giảng viên chính bộ môn dược, đại học Y dược TPHCM

(Theo SGTT Online)