ILO kêu gọi cải cách chế độ hưu trí

Lao động tự do tại khu vực nông thôn - Ảnh minh họa: Thùy Dung

Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Hà Nội kêu gọi cải cách chế độ hưu trí ở Việt Nam trong bối cảnh Quỹ Bảo hiểm xã hội (BHXH) được dự báo sẽ sớm không còn khả năng chi trả lương hưu vào năm 2029 nếu không có những thay đổi cần thiết.

Đây là khuyến nghị của ILO được công bố tại hội thảo “Đánh giá tài chính quỹ hưu trí ở Việt Nam – Kết quả dự báo và những khuyến nghị” được tổ chức sáng 2-8 tại Hà Nội. Buổi hội thảo nhằm phân tích thực trạng của quỹ hưu trí, tử tuất và bàn thảo những phương án điều chỉnh để giúp quỹ tồn tại một cách bền vững.

Theo báo cáo của ILO, hiện có khoảng 20% lực lượng lao động tham gia BHXH ở Việt Nam. Tỷ lệ này có thể tăng trong thời gian tới khi Việt Nam đang bước vào “thời kỳ dân số vàng” với số người trong độ tuổi lao động (từ 15 tuổi trở lên) chiếm tới 58,5% cơ cấu dân số.

Thứ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) Phạm Minh Huân cho hay, thời kỳ dân số vàng đồng nghĩa với đầu vào của quỹ hưu trí ngày càng tăng, đây là yếu tố thuận lợi đối với quỹ. Tuy nhiên, quá trình già hóa dân số ở Việt Nam diễn ra rất nhanh, thời gian để Việt Nam chuẩn bị cho quá trình giá hóa dân số ngắn hơn rất nhiều so với các nước khác.

“Quá trình này sẽ tác động rất lớn đến cân đối quỹ hưu trí trong thời gian ngắn tới. Nếu không có sự điều chỉnh phù hợp thì một tỷ trọng lớn dân số sẽ không còn được hưởng trợ cấp xã hội trong tương lai”, ông Huân nói.

Ông Carlos Galian, chuyên gia của ILO tại Việt Nam cho biết: “Quỹ lương hưu sẽ bắt đầu thâm hụt từ năm 2020 và sẽ hoàn toàn cạn kiệt vào năm 2029. Đây là một thách thức lớn đối với Việt Nam”.

Theo ông Galian, chế độ hưu trí hiện tại được đánh giá còn nhiều bất cập, thể hiện ở tuổi về hưu tương đối sớm, đặc biệt là đối với nữ giới, và một bộ phận người lao động được phép về hưu trước tuổi quy định, trong khi tuổi thọ trung bình được nâng cao và tỷ lệ sinh giảm rõ rệt.

Một vấn đề khác là sự mất cân đối về lợi ích dành cho nhóm công chức nhà nước và người làm công ở các doanh nghiệp tư nhân do khác biệt trong cách tính lương hưu. Ngoài ra, công thức tính lương hưu hiện tại thiên vị hơn đối với số người có quãng đời làm việc ngắn và không khuyến khích người lao động có quãng đời làm việc dài.

Tăng dần tuổi nghỉ hưu và thắt chặt việc việc nghỉ hưu sớm của lao động với các điều khoản phạt nặng hơn (giảm khoảng 5-6% lương hưu đối với mỗi năm nghỉ hưu nếu cần). Đây được cho là một biện pháp quan trọng để cân đối tài chính giữa nguồn thu và chi cho quỹ. Tuy nhiên, theo ILO, chỉ riêng biện pháp này vẫn chưa đủ để cải thiện tình hình quỹ.

ILO đồng thời khuyến nghị sửa đổi cách tính lương hưu để giảm tỷ lệ chi trả. Sự kết hợp giữa tăng tuổi nghỉ hưu và thay đổi cách tính lương hưu sẽ giúp tăng tính bền vững của quỹ hưu trí trong dài hạn.

Ngoài ra, Chính phủ cần khuyến khích thực hiện các chương trình hưu trí tự nguyện, đóng vai trò bổ sung cho tiền lương hưu hàng tháng.

Theo kế hoạch của Bộ LĐTB&XH, đến năm 2013 Việt Nam sẽ thực hiện thí điểm quỹ hưu trí bổ sung đối với một số tập đoàn, doanh nghiệp và đến năm 2020 sẽ áp dụng bắt buộc đối với tất cả các doanh nghiệp trên cả nước. Tuy nhiên, cho tới nay, bộ vẫn chưa đưa ra những quy định cuối cùng về mức đóng hưởng và cơ chế của quỹ hưu trí bổ sung này.

(Theo Thời báo kinh tế SG)