Những điều cần biết về vắc xin tiêm phòng sởi

 Bệnh sởi là bệnh nhiễm trùng cấp tính do vi rút sởi gây ra. Vi rút sởi thuộc họ Paramyxoviridae. Bệnh sởi chỉ xuất hiện trên người và rất dễ lây.

Thời kỳ ủ bệnh từ 10 - 14 ngày, thời kỳ lây truyền là từ 4 ngày trước khi phát ban đến 4 ngày sau khi phát ban. Các triệu chứng đặc trưng của bệnh sởi là sốt cao, ho, sổ mũi, viêm kết mạc, phát ban xuất hiện sau khoảng 3 - 4 ngày. Các triệu chứng thường giảm bớt vào ngày thứ 3 sau khi phát ban và hồi phục hoàn toàn sau 7 - 10 ngày kể từ ngày khởi phát.

Bệnh sởi thường là một bệnh nhẹ hoặc vừa phải, tuy nhiên có thể có các biến chứng như viêm tai giữa, viêm phổi, viêm não và tử vong. Cách phòng ngừa bệnh sởi tốt nhất là tiêm vắc xin.

Vắc xin sởi lần đầu tiên được nghiên cứu vào năm 1954 và được đưa vào sử dụng vào những năm 60 của thế kỷ 20. Vắc xin sởi là vắc xin sống giảm độc lực được sản xuất dưới dạng vắc xin đơn giá hoặc phối hợp với vắc xin quai bị, hoặc Rubella hoặc phối hợp với cả hai thành vắc xin MMR, hoặc với vắc xin thuỷ đậu thành MMRV.

Vắc xin sởi khi tiêm chủng sẽ tạo ra đáp ứng miễn dịch dịch thể và tế bào như sau khi nhiễm sởi tự nhiên nhưng hàm lượng kháng thể thấp hơn. Nồng độ kháng thể ở trẻ được sinh ra từ bà mẹ được tiêm phòng thấp hơn nồng độ ở trẻ được sinh ra từ các bà mẹ mắc sởi tự nhiên. Sau khi tiêm vắc xin sẽ thấy xuất hiện kháng thể IgM trong máu và kháng thể IgA trong các chất tiết một trong thời gian ngắn, kháng thể IgG tồn tại trong máu trong nhiều năm.

Hiệu quả của việc tiêm vắc xin sởi cho trẻ

Tiêm vắc xin sởi cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở xuống thường không tạo được đáp ứng miễn dịch do hệ thống miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện và do vẫn còn tồn tại kháng thể trung hòa từ mẹ truyền sang.

Theo nhiều kết quả nghiên cứu trên khắp thế giới, trẻ được tiêm 1 liều vắc xin vào lúc 8 - 9 tháng tuổi thì tỷ lệ chuyển đổi huyết thanh trung bình là 89,6%, tiêm vào lúc 11 – 12 tháng tuổi thì tỷ lệ chuyển đổi huyết thanh là 99%. Tiêm vắc xin nhắc lại cho các trẻ không có đáp ứng miễn dịch từ lần tiêm đầu tiên sẽ tạo được đáp ứng miễn dịch ở 97% các trường hợp. 

Mặc dù nồng độ kháng thể có được sau tiêm vắc xin suy giảm theo thời gian và có thể không phát hiện được, nhưng trí nhớ miễn dịch vẫn tồn tại và sau khi tiếp xúc với vi rút sởi, hầu hết những người đã được tiêm phòng sẽ có đáp ứng miễn dịch bảo vệ. Sau khi tiêm vắc xin, kháng thể tồn tại trong thời gian dài từ 26 – 33 năm, tuy nhiên không rõ nếu chỉ tiêm 1 liều vắc xin sởi mà sau đó không phơi nhiễm với vi rút sởi thì có tạo được miễn dịch bảo vệ suốt đời hay không.

Trước kia, vắc xin sởi được khuyến cáo tiêm 1 liều duy nhất. Tuy nhiên, vì tiêm 1 liều vắc xin vào lúc 9 tháng tuổi chỉ tạo được miễn dịch bảo vệ cho khoảng 85 – 90% trẻ được tiêm, nên lịch tiêm này không đủ để phòng chống dịch. Từ năm 2008, 192 trong số 193 quốc gia thành viên của Tổ chức Y tế thế giới đã áp dụng tiêm 2 mũi vắc xin sởi. Lịch tiêm mũi 1 và mũi 2 khác nhau giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ, phụ thuộc vào tình hình dịch bệnh, mục tiêu kiểm soát bệnh (như giảm tỷ lệ tử vong hoặc loại trừ bệnh sởi), cơ sở hạ tầng dịch vụ y tế, khả năng tiếp cận với các trẻ thuộc các lứa tuổi khác nhau của chương trình. Để phòng ngừa có hiệu quả thì tỷ lệ tiêm chủng phải đạt ≥ 90% ở cấp quốc gia và ≥ 80% ở cấp huyện. Khi có dịch, việc tiêm vắc xin chống dịch có thể làm giảm số mắc và giảm sự lan truyền của dịch, đặc biệt khi công tác tiêm chủng được triển khai sớm, bao phủ được nhiều lứa tuổi và đạt tỷ lệ cao.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, vắc xin sởi là an toàn, phản ứng sau tiêm vắc xin thường nhẹ và thoáng qua. Đau tại chỗ tiêm có thể xuất hiện trong vòng 24h, đôi khi có sốt nhẹ. Khoảng 7 – 12 ngày sau tiêm, khoảng 5% số trường hợp có thể bị sốt hơn 39oC trong vòng 1 – 2 ngày, đôi khi kèm theo co giật (khoảng 1 trường hợp/3000 liều sử dụng). Phát ban có thể xuất hiện với tỷ lệ 2%. Phản ứng quá mẫn rất hiếm gặp, khoảng 1 trường hợp/100.000 liều sử dụng. 

Tại Việt Nam, vắc xin sởi được sử dụng trong tiêm chủng mở rộng do Trung tâm nghiên cứu và sản xuất vắc xin và sinh phẩm y tế (POLYVAC) sản xuất, có tên thương mại là MVVAC, là vắc xin sống giảm độc lực, dạng đông khô. Vắc xin được sản xuất dưới sự chuyển giao công nghệ của viện Kitasato, Nhật Bản. Chủng sản xuất là chủng AIK-C do Viện Kitasato cung cấp có nguồn gốc từ chủng Admonston. Liều 0,5ml. Vắc xin được sản xuất trong dây truyền được Nhật Bản hỗ trợ xây dựng theo tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt (GMP) của Tổ chức Y tế thế giới. Vắc xin sởi MVVAC được tiêm mũi thứ nhất cho trẻ 9 tháng tuổi và mũi thứ hai cho trẻ 18 tháng tuổi. Tính đến năm 2013, POLYVAC đã sản xuất và cung cấp 15 triệu liều vắc xin cho chương trình TCMR để sử dụng trong toàn quốc, chưa ghi nhận trường hợp tai biến nặng do tiêm vắc xin này. 

Ngoài ra Việt Nam cũng sử dụng các vắc xin phối hợp MMR nhập khẩu từ nước ngoài để tiêm chủng dịch vụ, độ tuổi tiêm chủng theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Tới nay chưa ghi nhận trường hợp tai biến nặng sau tiêm chủng đối với các vắc xin này.

Hiện nay, nhiều quốc gia thuộc các khu vực Châu Mỹ, Châu Âu, Địa Trung Hải và Tây Thái Bình Dương trong đó có Việt Nam đã cam kết với Tổ chức Y tế thế giới về việc thực hiện mục tiêu loại trừ bệnh sởi trong thời gian tới. Để đạt được mục tiêu này cần phải tăng cường công tác tiêm chủng nhằm đạt được tỷ lệ và hiệu quả cao, góp phần kiểm soát tốt dịch bệnh.

Theo vnmedia